Chia tay và cảm giác không thuộc về

Nhu cầu thuộc về không chỉ là một mong muốn thoáng qua, nó như một lời gọi từ sâu thẳm trong tâm hồn con người, rằng ta cần được chấp nhận, cần một chỗ đứng trong thế giới rộng lớn này.

Nhu cầu thuộc về là mong muốn cơ bản của con người được chấp nhận và gắn kết với người khác, cũng như trở thành một phần của nhóm xã hội. Điều này có nghĩa là mỗi người cần duy trì ít nhất một vài mối quan hệ lâu dài, bền vững.

Những mối quan hệ này nên mang lại nhiều cảm xúc tích cực hơn tiêu cực và có ý nghĩa quan trọng đối với cả hai bên.

Lịch Sử Và Nền Tảng Của Nhu Cầu Thuộc Về

Từ xa xưa, con người đã nhận ra rằng cuộc sống không thể chỉ dựa vào sức mạnh cá nhân. Nhà tâm lý học Sigmund Freud cũng nhận định rằng con người không thể tách rời khỏi tập thể. Ông cho rằng động lực tìm kiếm mối quan hệ xuất phát từ bản năng sinh tồn hoặc sự gắn kết với gia đình. Abraham Maslow, với kim tự tháp nhu cầu nổi tiếng của mình, đặt nhu cầu thuộc về ngay giữa sự sinh tồn (ăn, ngủ) và nhu cầu khẳng định bản thân.

Nhưng phải đến John Bowlby, nhu cầu này mới thực sự được nhìn nhậnrõ nét. Ông phát triển Thuyết Gắn Bó, chứng minh rằng những mối quan hệ đầu tiên trong cuộc đời—giữa ta và cha mẹ—định hình cách ta nhìn nhận thế giới, cách ta yêu thương và được yêu thương suốt đời. Thêm vào đó Roy Baumeister và Mark Leary cũng khẳng định: nhu cầu thuộc về không kém phần quan trọng so với thức ăn hay chỗ ở. Nó không phải một lựa chọn xa xỉ, mà là một điều kiện sống còn.

Vì Sao Chúng Ta Cần Thuộc Về?

Tưởng tượng thời nguyên thủy, khi một con người đơn độc bị bỏ lại giữa rừng sâu—không ai bảo vệ, không ai chia sẻ miếng ăn, không ai giúp nhóm lửa trong đêm tối. Những ai có thể gắn kết với người khác, hình thành bộ lạc, sẻ chia tài nguyên, bảo vệ lẫn nhau, sẽ có nhiều cơ hội sống sót hơn. Và như thế, nhu cầu thuộc về đã ăn sâu vào bộ gen của chúng ta. Những ai cảm thấy thôi thúc phải kết nối, phải tạo dựng những mối quan hệ bền chặt, chính là hậu duệ của những người sống sót ấy.

Nhưng không chỉ có những mối quan hệ thân mật một đối một mới thỏa mãn nhu cầu này. Ngày nay, con người tìm thấy sự thuộc về ngay cả trong những nhóm lớn hơn: một đội bóng, một công ty, một trường đại học. Đôi khi, cảm giác được là một phần của một điều gì đó to lớn hơn chính bản thân mình cũng đủ để xoa dịu nỗi cô đơn.

Hậu Quả Của Việc Đánh Mất Sự Thuộc Về

Baumeister và Leary đã chứng minh rằng khi con người bị tước đoạt nhu cầu thuộc về, hậu quả là không thể tránh khỏi—từ cảm xúc, tư duy cho đến sức khỏe thể chất đều bị ảnh hưởng. Con người dễ dàng hình thành các mối quan hệ, và khi những mối quan hệ ấy bị cắt đứt, chúng ta đau khổ.

Ngày tốt nghiệp, anh sinh viên khóc lặng lẽ vì phải xa bạn bè; Một người chồng bị bỏ rơi thu mình vào tháng ngày trống rỗng; Một đứa trẻ òa khóc khi mẹ rời khỏi phòng—tất cả đều là những bằng chứng cho thấy chúng ta khó có thể sống thiếu nhau.

Nỗi cô đơn không đơn thuần là sự vắng bóng của người khác; đó là sự thiếu vắng những kết nối ý nghĩa. Ta có thể ở giữa hàng trăm người mà vẫn thấy lạc lõng.

Và khi bị loại trừ, con người sẽ trải qua vô vàn cung bậc cảm xúc: lo âu, đau khổ, ghen tuông. Trẻ con sợ hãi khi phải rời xa mẹ; người lớn cũng không khác gì.

Sự Khác Biệt Giữa Các Cá Nhân Trong Nhu Cầu Thuộc Về

Tuy vậy, không phải ai cũng cần kết nối như nhau. Một số người cảm thấy đau đớn tột cùng khi bị từ chối, trong khi những người khác có thể dễ dàng đi tiếp.

Mark Leary đã phát triển Thang Đo Nhu Cầu Thuộc Về để đo lường mức độ con người cần đến sự chấp nhận từ xã hội. Những ai đạt điểm cao thường khát khao được hòa nhập và đau đớn khi bị xa lánh. Ngược lại, những ai có điểm thấp có thể sống độc lập hơn, nhưng vẫn cần một số mối quan hệ bền vững để duy trì sự cân bằng.

Vượt Qua Sự Chia Ly

Sau một cuộc chia tay, đặc biệt khi bị cắt liên lạc đột ngột, bạn có thể rơi vào trạng thái mất phương hướng. Tuy nhiên, tâm lý học chỉ ra rằng việc chấp nhận nỗi đau là bước đầu tiên để hồi phục. Hãy để bản thân cảm nhận vòng lặp của nỗi buồn mà không tự trách móc.

Mô hình Kübler-Ross, vốn được sử dụng để giải thích phản ứng của con người trước sự mất mát, cũng có thể áp dụng cho việc vượt qua chia tay:

• Phủ nhận: Bạn không tin rằng mối quan hệ đã kết thúc, có thể chờ đợi một phép màu nào đó để quay lại.
• Giận dữ: Bạn có thể giận bản thân, người yêu cũ, hoặc hoàn cảnh đã đẩy mối quan hệ đến kết thúc.
• Mặc cả: Bạn tìm cách liên lạc với người yêu cũ, hứa thay đổi bản thân để quay lại, nhưng điều này thường chỉ kéo dài đau khổ.
• Trầm cảm: Bạn cảm thấy buồn bã, mất động lực, có thể rơi vào trạng thái cô lập.
• Chấp nhận: Bạn nhận ra rằng mối quan hệ đã kết thúc, bắt đầu nhìn nhận cuộc sống mà không còn người ấy.

Hiểu được các giai đoạn này giúp bạn ý thức rằng mọi cảm xúc đều bình thường và tạm thời. Không có quy chuẩn về thời gian, nhưng điều quan trọng là cho phép bản thân trải qua nó một cách tự nhiên.

Việc theo dõi cuộc sống của họ sau chia tay chỉ khiến bạn thêm tổn thương. Nếu cần, hãy đặt giới hạn hoặc tạm thời ngừng theo dõi để giảm cám dỗ. Thay vào đó tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè, gia đình hoặc chuyên gia tâm lý cũng giúp bạn tái tạo cảm giác thuộc về.

Không ai có thể thay đổi quá khứ, nhưng bạn có thể thay đổi cách mình nhìn nhận nó. Hãy biết rằng bạn không đơn độc, hàng triệu người cũng từng trải qua cảm giác này và đã mạnh mẽ hơn sau đó.

Thử tham gia các hoạt động nhóm, tập thể dục hoặc thử những điều mới mẻ giúp tái cân bằng cảm xúc. Việc viết nhật ký và thực hành chánh niệm cũng giúp giảm cảm giác cô đơn và kiểm soát suy nghĩ tiêu cực.

Cuối cùng, hãy nhớ rằng nhu cầu thuộc về không chỉ gói gọn trong một mối quan hệ duy nhất. Dù ai đó rời khỏi cuộc đời ta, ta vẫn có thể tiếp tục tìm thấy sự kết nối và ý nghĩa ở những mối quan hệ khác, và nhận ra mục đích cao cả của đời sống này! Điều quan trọng là không để sự mất mát định nghĩa giá trị bản thân, mà thay vào đó, học cách mạnh mẽ và phát triển từ những trải nghiệm ấy.

Tham khảo:

• Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117, 497-529.
• Ditch the Label (2019). Getting Over a Breakup: How I Did it in 7 Days.